تشویق کودک موجب می‌شود که او حسّ خوبی نسبت به خود داشته باشد و احساس لیاقت و کفایت داشتن در او رشد کند. بچّه‌ها در حالی که برای انجام کاری تلاش می‌کنند و مهارت جدیدی می‌آموزند، نیاز به توجّه و تشویق والدین و اطرافیان بزرگسال خود دارند.

تشویق غذای روح و روان کودک است و باعث ایجاد پشتکار و میل به تمرین بیشتر در او می‌شود.
حالا این سؤال مطرح می‌شود که تشویق چگونه باید باشد و تا چه اندازه باید کودک را تشویق کنیم؟ آیا باید برای تمام رفتارهای کودک، تشویقی درنظر بگیریم؟

تشویق به صورت مادّی باشد یا غیرمادّی؟ برخی از والدین از اینکه کودک خود را تشویق کنند، واهمه دارند زیرا فکر می‌کنند که ممکن است کودکشان لوس بار بیاید. حدّ تعادل تشویق چه اندازه است؟ در این نوشتار به این سؤالات پاسخ خواهیم داد.

1- تشویق باید واقعی باشد.

اگر کودکمان تحسین غیر واقعی و آفرین گفتن‌های دروغین را متوجّه شود، احساس ناامیدی در او ایجاد می‌شود. این نوع تشویق نه تنها تاثیر مثبتی در کودک ندارد، بلکه حس بی‌کفایتی در او ایجاد می‌کند.

در صورتی که کودکمان متوجه ساختگی بودن تشویق نشود، دچار غرور شده و خود را بهتر و بالاتر از آنچه که هست می‌بیند. همیشه با کودکتان واقعی رفتار کنید تا او هم واقعی بودن را از شما بیاموزد. رفتارهای ریاکارانه از همان دوران کودکی در انسان پرورش می‌یابد. اجازه دهید که کودکتان طعم واقعی تشویق را بچشد و از آن لذّت ببرد.

2- میزان تشویق باید متناسب با موضوع مورد تشویق باشد.

در تشویق کردن اغراق نکنید. میزان تشویق و تقدیر از کودک، نباید بیشتر از ارزش کار کودک باشد. اگر تشویق خیلی بزرگ باشد، کودک فکر می‌کند کاری که به خاطر آن تشویق شده، وظیفه‌ای خارج از معمول است و برای انجام هر کاری جایزه می‌خواهد.

به عنوان مثال برای انجام کارهای روزانه مانند مسواک زدن، گفتن یک جمله‌ تحسین‌آمیز کافی است و البته به مرور زمان باید این کار در او نهادینه شده و برای انجام دادن آن نیاز به تشویق ما نداشته باشد.

3- رفتارهای فرزندتان را تشویق کنید نه شخصیت او را

به جای به کار بردن جملات و برچسب‌های کلی همچون «پسر خوب» که به شخصیت کودک مربوط است، بهتر است رفتارهای فرزندتان را مورد توجه قرار دهید. جملات کلی برداشت مشخصی را به فرزندتان القاء نمی‌کند، چون هر کودک بنا به تصوری که در ذهن دارد، رفتارش را مثبت یا منفی برداشت می‌کند.

رفتار مثبت فرزندتان را با جملات واضح و مشخص توصیف کنید تا او معنای رفتار مطلوب را درک کند. برای این منظور همیشه بلافاصله بعد از یک رفتار مطلوب، او را تشویق کنید و تشویق کردن را به زمان خاصی موکول نکنید.

4- مراقب باشید که تشویق کردن جنبه رشوه دادن پیدا نکند.

بهتر است به تشویق‌های خود جنبه‌ی مادی ندهید. البته گاهی اوقات خریدن اسباب‌بازی یا خوراکی مورد علاقه‌ی کودک اشکالی ندارد به شرطی که او را عادت ندهید که در ازای انجام هر کاری برایش چیزی می‌خرید. در این صورت کودک به گرفتن پاداش به صورت رشوه، عادت می‌کند و این روش موجب می‌شود تا کودک به یک معامله‌گر زیرک، تبدیل شود و از طرفی تشویق‌های مادی موجب تقویت روحیه‌ی مادی‌گرایی در کودک می‌شود که این مسئله چیز مطلوبی نیست.

دین مبین اسلام در این مورد توصیه کرده است که ایجاد سروری و احساس افتخار در فرزندان ایجاد کنید تا خودشان به انجام عمل شایسته بپردازند. به عنوان مثال یکی از رفتارهای خوب و شایسته کودکتان را در حضور خودش و در مجلسی که دیگران هم حضور دارند، مطرح کنید. این می‌تواند عامل خوبی برای تشویق او باشد یا اینکه اگر نقّاشی قشنگی کشیده، آن را به دیوار نصب کنید.

5- گاهی اوقات تشویق، اشتیاق را نابود می‌کند.

هدف از تشویق کردن، ایجاد انگیزه و اشتیاق است اما چگونه می‌شود که گاهی این اشتیاق از بین می‌رود؟! بگذارید داستانی را برایتان بگویم:
پیره‌مردی در کوچه‌ای که کنار دبستان پسرانه بود، زندگی می‌کرد. پسربچه‌ها بعد از تعطیل شدن مدرسه، به کوچه می‌ریختند و قوطی‌های نوشابه را با لگد به در و دیوار می‌کوبیدند و از سر و صدای ایجادشده لذت می‌بردند.

پیره‌مرد که از این سر و صدا به تنگ آمده بود، چاره‌ای اندیشید. به آنها گفت: «چه کار هیجان‌انگیزی انجام می‌دهید! از این کار شما خیلی خوشم می‌آید. از فردا برای این کار به شما 10000 تومان خواهم داد.»
از فردای آن روز، بچه‌ها به خاطر پولی که قرار بود بگیرند، بسیار خوشحال و با انگیزه بودند و با قدرت بیشتری قوطی‌ها را شوت می‌کردند.

پیره مرد به مرور زمان پول بچه‌ها را کم کرد تا جایی که به آنها فقط روزی 1000 تومان می‌داد. پسربچه‌ها که دیگر 1000 تومانی به چشمشان ناچیز بود، حاضر نشدند به خاطر این مبلغ کم، کاری را بکنند که قبلا بدون هیچ تشویقی از آن لذت می‌بردند.

بنابراین از تشویق به‌جا و در حد مشخص استفاده کنید و اجازه دهید که کودکانتان گاهی بدون تشویق از کاری که انجام می‌دهند لذت ببرند. لذت بردن از موفقیت‌ها هم نوعی تشویق محسوب می‌شود.